Ауру тарихы созылмалы гастрит
Содержание статьи
Созылмалы гастрит қазақша | Қазақша медицина
Созылмалы гастрит (СГ), созылмалы гастродуоденит (СГД) – созылмалы рецидивті үдеуге бейім асқазан (және 12 елі ішек) шырышының қабыну – дистрофиялық бұзылысы.
Созылмалы гастрит этиологиясы (себептері):
1) Экзогендік себептердің ішіндегі ең сенімділері:
- дәрі-дәрмектер, әсіресе глюкокортикостероидтар, СҚҚД
- тағамдық аллергия (эозинофильдік гастрит)
- паразитарлық инвазиялар, әсіресе лямблиоз
- Психоэмоционалды жүктемелер
Эндогендік СГ басқа аурулар бойында дамиды
- қант диабетінің І типі
- аутоиммунды тиреоидит
- созылмалы бүйрек жетіспеушілігі
Қазіргі кезде гастрит этиологиясында 3 топ қарастырылады, осыған сай 3 формасын ажыратады:
- Экзогендік – инфекциялық, яғни Helicobacter pylori-ге қатысты В-гастрит – бактериалдық (85%)
- Эндогендік (аутоиммундық А гастрит) – асқазан клеткаларына қарсы денелер түзіледі (1-3%)
- Эндо-экзогендік – дәрі-дәрмектер мен айқын ДГР-те кездеседі (С-гастрит – химиялық немесе реактивті). (10-12%)
Созылмалы гастрит патогенезі
- Нр – тіркес СГД. Жұғу отбасында немесе фекальды-оральды жолмен, таза емес эндоскоп, зонд арқылы асқазанға кіреді.
- НР асқазанның антральды бөлігін жайлайды, сонан кейін денесіне, 12 елі ішекке жайғасады
- Вирулентті факторлар түзеді (муциназа, фосфолипаза А, уреаза, токсиндер)
- СО2 және аммиак бөлінім, ол эпителийді жарақаттайды
- Асқазан рН (қышқылдығы) жоғарылайды, J-клеткалар гастринді көп түзіп, секреция күшейтеді
- Қабыну процессі дамиды, ІgA, цитокининдер түзіледі
Осындай өзгерістер 12 елі ішекте де болады. 12 елі ішек асқазан-ішек жолының “гипофизі” болғандықтан (А.М.Уголев), гормондар түзілісі бұзылады, моторика мен секреция өзгереді.
Аутоиммундық гастрит – ең басынан асқазан бойындағы басты клеткалар жарақаттанып, атрофияға ұшырайды.
С-гастрит (реактивті, химиялық)
- дәрі-дәрмектер, ДГР
- жергілікті әсері → Н+ қосу
- жалпы әсері → циклооксигеназа ингибициясы
- простагландер азаюы
- бикарбонаттар мен шырыш түзілуі кемиді
- лейкотриендер, бос радикалдар түзіледі, микроциркуляция
- нашарлап, эрозиялар пайда болады.
Созылмалы гастрит патоморфологиясы
- басты белгі – қабыну
- атрофия – әсіресе А гастритінде
- Эпителий регенерациясының бұзылуы (метаплазия)
Яғни негізгі үш морфологиялық критерий – қабыну, атрофия, дисрегенерация – процесстің белсенділік, тереңдік, орны және адаптациялық мүмкіндігі туралы толық мәлімет береді.
Гастрит және гастродуоденит жіктелуі
Формасына байланысты:
- Жедел
- Созылмалы
Орналасуына (локализациясына) байланысты:
- Антральды
- Фундальды
- Пангастрит
- Дуоденит
- Антродуоденит
- Жайылмалы гастродуоденит
Эндоскопиялық көрінісіне байланысты:
- Беткейлі
- Эрозивті
- Атрофиялық
- Гиперпластикалық
Ауру кезеңі:
- Өршу
- Субремиссия
- Ремиссия
Гистологиялық көрінісі:
Қабыну:
- жеңіл
- орташа
- айқын
Атрофия:
- шамалы
- аз
- көрнекті
Ішектік метаплазия
Гастрит кезіндегі барлық жіктелуіді қолдана отырып дұрыс диагноз қою мысалдары:
1) Созылмалы гастродуоденит, гиперпластикалық антральды гастрит, дуоденит, жалпақ эрозиялармен, көрнекті қабыну белсенділігімен, Нр (+), секреторлық қабілеті жоғары, өршу кезеңі
2) Созылмалы гастрит, фундальды, атрофиялық орта дәрежелі, ішектік метаплазия, Нр (-), секреторлық қабілеті төмен, ремиссия кезеңі
Созылмалы гастрит клиникалық көрінісі
Науқас шағымдары: іш ауруы қатты, жиі, ұстама тәрізді, эпигастрий маңында. Ауру сезімі көбінесе ашқарынға білініп, тамақтан соң азаяды.
Өршу мерзімдігі: әдетте қыркүйек-қазан айлары – мектепке барып, тамақтану стереотипіне байланысты, ал наурыз-сәуірде науқастардың метеолабильдігіне байланысты көрінеді.
Клиникасында 2 типті ажыратады:
- жара тәрізді
- дискинетикалық
СДГ-тің 40%-да латентті ағым байқалып, морфологиялық өзгерістер дәрежесі клиникалық белгілерімен үйлеспеуі мүмкін. Бұл шырыш қабатта нерв талшықтарының болмай, негізінен моторика бұзылысының айқындалуымен түсіндіреді.
Созылмалы гастрит диагностикасы
- ФГДС
- РН метрия
- Нр (Хеликобактер пилори) инфекциясын анықтау
- Гастродуоденальды аймақ моторикасын функционалдық тексеру
- Рентген түсірілімі
- Гастро- және дуоденобиопсия
Тексерудің негізгі қорытындылары: Диагноз қою негізі – ФГДС-те көзге байқалатын өзгерістер (көбіне беткейлі гастрит, дуоденит), РН-метрияда асқазан қабілеті сақталуы не жоғары. Сирек жағдайда гипо немесе антацидтік жағдай анықталады. Мұны шын атрофия емес, 12 елі ішектен сілтілі құрамның түсуімен түсіндіреді.
Хеликобактериоз диагнозын қою тәсілдері:
І. Инвазивті (биопсия қажет)
- гистологиялық
- бактериоскопиялық
- бактериологиялық
- биохимиялық (уреаза тесті)
ІІ. Инвазивті емес
- Серологиялық
- ПТР – полимеразды тізбекті реакция
- Тыныстық
- Нр антигенін нәжісте анықтау (ИФА)
1. Гистологиялық әдіс хеликобактериоз диагнозының “алтын стандарты”. Нр гематоксилин-эозинмен немесе арнайы бояулармен анықтайды.
2. Бактериоскопия – биоптаттан шыныға цитологиялық жағынды жасалады.
Нр жайылуының 3 дәрежесін анықтайды:
- І дәреже жеңіл – көру аймағында 20-ға дейін микроб денелер
- ІІ –орташа – 20-50-ге дейін, ІІІ – жоғары – 50-ден аса микроб денелер
3.Бактериологиялық – арнайы ортада Нр өсіру. Себуді биоптаттан жүргізеді.
4.Биохимиялық – биоптат мочевина мен индикатор бар ортаға қойылады. Биоптатта Нр уреазасы болса, мочевина СО2 мен аммиакқа ажырайды, соңғысы индикаторға әсер етеді.
Созылмалы гастрит емі
1.Асқазан гиперсекрециясын реттеу
- сіңірілмейтін антацидтер: гелюксил-лак, алмагель, гестал т.б. күніне 3-4 рет тамақтан кейін 1 сағат өткен соң, курс 3-4 апта.
- Н2 –гистаминоблокаторлар: ранитидин, фамотидин, роксатидин. Күніне 1-2 рет 1/2 – 1 табл., 1-2 апта бойы.
- Н+, К+, АТФ-аза – протондық насос ингибиторлары: омепразол, пантопразол, лансопразол. Күніне 1-2 рет, 2 апта бойы.
- екіншілік вегетодистония, базальдық секреция жоғары болса, холинолитиктер: гастроципин, телензепин. Күніне 2 рет, тамақ алдынан 30 минут бұрын, 2-3 апта бойы.
Нр инфекциясын емдеу Халықаралық консенсус (Маастрихт – 2,2000) ұсынысына сай жүргізіледі.
Балаларға арналған ұсыныстар:
- Нр инфекциясы балаларда созылмалы гастрит туғызады
- Нр инфекциясы балаларда ойық жара ауруымен тіркес
- Нр эрадикацисы созылмалы гастриттен жазылуға әкеледі
- Нр эрадикациясы ойық жара ауруының ұзақ ремиссиясына әкеледі
- Жоғарғы асқазан ішек жолдарының ауру симптомдары органикалық дертке келсе, тексерудің ең қажеттісі ФЭГДС пен биопсия болуы тиіс, т.б.
Нр (Хеликобактер пилори) эрадикациясы
Үштік ем: (Протондық насос ингибиторы +2 антибиотик қолданылады)
І қатар
- ПНИ + амоксициллин + кларитромицин
- ПНИ + амоксициллин + метронидазол
- ПНИ + кларитромицин + метронидазол
Төрттік (квадро ем) ем (Протондық насос ингибиторы+ 2 антибиотик+ коллоидтық висмут препараты)
- Де-нол + ПНИ + амоксициллин + метронидазол
- Пилорид + кларитромицин + метронидазол
Ем тиімділігіне 4 апта өткен соң баға беріледі
Источник
Созылмалы гастрит — себептері, симптомдары, диагнозы және емі
Созылмалы гастрит – асқазан шырышты қабығының қабынуы, бактериялардан туындаған, химиялық заттар, жылу және механикалық факторлар. Гастрит нәтижесі ас қорыту процесін бұзу болып табылады (аппетит жоғалту, күйдірілген, кесіп тастау, айнуы, тамақ ішкеннен кейін асқазанда ауырсыну мен ауырсыну сезімі), жалпы жағдайдың нашарлауы, шаршау, шаршау сезімі. Ауруды өткірден созылмалы кезеңге дейін одан әрі дамыту және көшіру жиі, асқазан жарасының пайда болуы.
- Жіктеу
- Этиология және патогенез
- Белгілері
- Асқынулар
- Диагностика
- Емдеу
- Клиникалық тексеру және болжау
- Алдын алу
- Созылмалы гастрит — иллюстрациялар
Созылмалы гастрит
Созылмалы гастрит – қабыну, берік, қайталанатын табиғат. Қабынудың ұзақ жүру нәтижесі — шырышты қабығының деградациясы, оның құрамындағы патологиялық өзгерістер, жасушалық элементтердің атрофиясы. Субмукозадағы бездер жұмыс істемей қалады және интерстициальды тінмен ауыстырылады. Аурудың басында асқазан секрециясының және перистальтикалық белсенділіктің төмендеуі анық емес, содан кейін созылмалы гастритдің соңғы кезеңдерінде бұл симптомдар өседі.
Жіктеу
Созылмалы гастрит жіктеледі:
- қабыну аймағының анатомиялық орналасуы (антральді немесе фондық гастрит);
- шыққан (бактериялық, аутоиммунды, эндогендік, iatrogenic, рефлюкс гастриті);
- гистологиялық сурет (үстіңгі, атрофиялық, гиперпластикалық);
- секреторлық функция (гипацидтік – секрецияның төмендеуі, гиперасид – құпияны жоғарылатады, қалыпты секреторлық функциясы бар).
Клиникалық жіктеу:
- созылмалы А гастриті – асқазан қабатының бастапқы аутоиммундық гастриті (fundal);
- типті B гастриті — бактериялық шыққан антральді гастрит;
- C түрі – рефлюкс гастриті.
Сондай-ақ созылмалы гастрит бар, радиация сияқты, аллергиялық, лимфоцитарлы, грануломатозды. Созылмалы үдерістің сатысына қарай гастрит ремиссияда немесе қабыну кезінде болуы мүмкін.
Этиология және патогенез
Қазіргі заманғы созылмалы гастрит түрін дамытудың қазіргі заманғы теориясы (антральді бактериялық гастрит) Helicobacter pylori-дің пайда болу себебі ретінде анықталады, асқазан мен он екі елі ішектің тұрғыны. Helicobacter pylori әлемдегі ересектердің сексен пайызынан астамына әсер етеді. Дамушы елдердегі инфекциялар біршама жоғары, дамыған қарағанда. Көбінесе бұл гастрит түрі Латын Америкасы мен Азия тұрғындарында кездеседі. Осы түрдегі созылмалы гастрит ауруы жыныспен байланысты емес, даму қаупі жасы ұлғайып келеді.
Клиникалық тәжірибеде созылмалы гастрит дамуына арналған оқшауланған тәуекел факторлары: сыртқы және ішкі.
Сыртқы факторлар:
- тамақтану бұзылуы (тұрақты емес тамақтану, стандартты емес тағам, жеткіліксіз сағыз, жолда тағамдар), жаман тамақтану дағдылары (үлкен мөлшерде дәмдеуіштерді тұтыну, қуырылған, қышқыл, ысталған тағам), өте ыстық немесе өте суық тағамдармен жеу;
- шайнау функциясының болмауы (стоматологиялық аурулар, тістің болмауы, Темперомандибулярлық қосылыстың ұтқырлығын төмендетті);
- алкогольдік сусындарды тұрақты пайдалану (алкоголь асқазан сөлінің секрециясын жоғарылатуға ықпал етеді, этанолдың жоғары концентрациясы асқазаның қабырғасына тікелей әсер етеді, шырышты тітіркенуді тудырады);
- ұзақ уақыт бойы шылым шегу, әсіресе бос асқазанда үнемі темекі шегу, алдымен гипераксидозға ықпал етеді, содан кейін шырышты бездердің бөлінуін және оның қорғаныш қасиеттерінің нашарлауын азайтады (бұдан бөлек, никотин тамырлы тонды жақсартады, кішкентай капиллярларды азайту, бұл маталардағы қан айналымын бұзады, соның ішінде асқазан қабырғасында);
- созылмалы созылмалы гастрит пайда болды препараттарды ұзақ уақыт бойы қолдану, Гастрит өте жиі кездеседі, Nonsteroidal қабынуға қарсы препараттармен туындаған;
- кәсіби фактор (зиянды өндіріс): шаңды жағдайда жұмыс істеген кезде жиі гастрит дамиды, ауадағы суспензияның болуы.
Ішкі факторлар:
- созылмалы ауызша қабыну, жоғары тыныс алу жолдарының, өкпе;
- эндокриндік бұзылулар (гипер және гипотиреоз, қант диабеті, Кортикостероид синтезінің бұзылуы);
- метаболикалық бұзылулар (бауыр, инсулинге төзімділік, түрлі ферментативті кемшіліктер);
- тыныс алу және қан айналымы бұзылыстары, тіндік гипоксияға алып келеді (өкпе және жүрек-тамыр жеткіліксіздігі);
- экстракциялық жүйенің жеткіліксіздігі, азот қосылыстарының жоғары деңгейіне алып келеді — катаболизм өнімдері (бұл заттардың бүйрек арқылы кетуін азайтады, олар асқазан-ішек жолдарының қабырғалары арқылы босатыла бастайды, шырышты зиян келтіреді);
- созылмалы панкреатит, гепатит, цирроз және ас қорыту органдарының басқа аурулары асқазан бездерінің жұмысында патологиялық өзгерістерге ықпал етеді, өзгерген ортаға шырышты мембраналарды зақымдайды және созылмалы қабынуға әкеледі, және ішектің моторикасының бұзылулары рефлюкстің гастритін тудыруы мүмкін (шырышты қабықтың қабырғасының қақпағы, он екі елі ішектен өтетін рефлюкке байланысты);
- аутоиммундық жағдайлар: иммунитет бұзылыстары, дене тініне қарсы антиденелерді сипаттайтын сипатталады (аутоантитаттардың мақсаттары париетальды шырышты жасушалар болып табылады, олар тұз қышқылының синтезіне жауапты, асқазан мукопротеиндері, сондай-ақ асқазан сөлінің гастропротекторлық компоненті – құлып факторы).
Белгілері
Гастриттың ең көп кездесетін белгілері — бұл ауырлық сезімі, тағамнан кейінгі эпигастрлық қысым, айнуы, күйдірілген, Мүмкін сусымалы ащы ауру. Аузынан жиі нашар дәм, тәбет бұзылуы. Зерттеуде — асқазанның проекция аймағында алдыңғы қабықтың қалыпты ауыруы.
Ерте кезеңдерде асқазанның секреторлық қызметі қалыпты шектерде сақталуы мүмкін, осылайша күшейтіп, әлсіреді. Аурудың барысында, безді секреция, ереже бойынша, төменге түседі, асқазан сөлінің қышқылдығы төмендейді.
Гипераксидті созылмалы гастрит – бұл, әдетте, шырышты қабатының қабынуы, бездері мен олардың атрофиясына әсер етпейді. Жастардың сипаттамасы, ерлерде жиі кездеседі. Бұл гастрит ауруы, жиі, айтқан, пептиктің жарасына шабуылға ұқсайды, жиі пациенттер тамақтанғаннан кейін асқазанда ауырсынуына шағымданады, күйдірілген және қышқыл белшинг. Сондай-ақ, түнде асқазан шырынын өндіру өседі.
Автоиммунды этиологияның гастритінде бастапқыда макроцитикалық анемия белгілері байқалады, В12 дәрумені жеткіліксіздігі. Гематологиялық белгілермен қатар (әлсіздік, тахикардия, шуды, айналуы) Асқазан-ішек көріністері қосылады (аппетит жоғалту, салмақ жоғалту, ішек проблемалары, тілдің ауыруы байқалуы мүмкін) және неврологиялық бұзылулар (әлсіздік, көздің қараюы, аяқтарындағы ұйқылық, ақыл-ойдың тұрақсыздығы).
Асқынулар
Ереже бойынша, созылмалы гастрит ақ ішектің ойық жарасымен ауырады (шырышты жыртқыштық, қан кету қаупі бар, асқазан қабырғасының енуі).
Сондай-ақ, созылмалы қабыну нидсы қатерлі болуы мүмкін, және асқазанның қатерлі ісігі болуы мүмкін, немесе лимфа тінінің ісіктері.
Диагностика
Созылмалы гастрит диагностикасы келесі қадамдарды қамтиды: тарих және сыртқы сараптама, физикалық зерттеулер, эндоскопиялық диагноз (гастроскопия), қан мен асқазан шырынын зертханалық сынау.
Зерттеу барысында науқастың өмір салтына назар аударыңыз, тамақтану дағдылары, ішу және темекі шегу. Гастроэнтеролог шағымды анықтайды, белгілер динамикасының сипатын анықтайды. Физикалық тексеру бозғылт теріні көрсете алады (әсіресе анемиямен аутоиммунды гастритке тән), тілге тию, жаман тыныс, пальпация — Эпигастриядағы іш қабырғасының ауырсынуы. Эндоскопиялық сурет қабынудың локализациясы туралы түсінік береді, оның ауырлығы мен тереңдігі. Диагнозды нақтылау және қатерлі ісікті болдырмау үшін асқазанның әр түрлі бөліктерінен шырышты қабығының биопсиясын алыңыз.
Қанды зерттеу кезінде анемия белгілерін байқауға болады, ол аутоиммунды гастрит белгісі болуы мүмкін. Бұл жағдайда қан аутоантиттардың болуы үшін зерттеледі. Сондай-ақ, созылмалы гастрит диагностикасында маңызды болып табылады гастрин, пепсиноген (пепсиногеннің I және pepsinogen II қатынасы) қанға, B12 витамині. Асқазанды қышқылдық деңгейін анықтаңыз (pH-метр). H инфекциясын орнату.Пилори бактериологиялық зерттеулер жүргізеді, тыныс алу сынағы, ПТР диагностикасы.
Емдеу
Созылмалы гастритпен емдеу бірнеше жолмен әрекет етеді: өмір салтын түзету (жаман әдеттерден арылуға, диета бойынша диета), фармакологиялық терапия, физиотерапия, фитотерапия, сондай-ақ ремиссияны қамтамасыз ету үшін санаторлық емдеу курстарын өткізеді.
Ауруға, қышқылдықты жоғары созылмалы гастритпен ауыратын диета ұсынылады №1, және гипоакциялы гастритпен – диета №2. Жиі тамақтану ұсынылады, аздап аз, диетада шырышты өнімдерді тітіркендірмеңіз.
Гастрит емдеуге арналған препараттар.
- Есірткі, тұз қышқылының секрециясын қысқарту (H2-гистаминді рецепторлардың блокаторлары, Протон сорғы ингибиторлары). Гистаминді рецепторлы блокаторларға famotidine тобы жатады. Асқазан бездерінің протон сорғының ингибиторларын секрециялауды ең тиімді түрде блоктайды (омепразолды және оның топтарының препараттарын қамтиды), ол сондай-ақ міндетті түрде H-ге қатысты жою шараларына қолданылады.Pylori.
- Антацидті препараттар тұз қышқылын байланыстырады және пепсиннің белсенділігін төмендетеді. Бұл дәрі-дәрмектерді қамтиды: алюминий фосфаты, аралас есірткі, алюминий гидроксидінен тұрады, магний гидроксиді, сорбит.
- Гастропротективтік препараттар. Бұл висмут препараттарын қамтиды, конверттеу және тұтқыр қасиеттері бар, және де — алюминий гидроксидін сахарозды октактульфитпен бірге дайындау, эрозиялық гастриті емдеуде пайдаланылады және негізгі гастропротекторлық қасиеттерге қосымша ие болады, адсорбциялық сыйымдылық, антацид әсері және антиоксидантты әсер.
- Созылмалы гастритпен емдеуде асқорытуды реттеу үшін ферменттік препараттар қолданылады, спазмды жеңілдету және қалыпты перистальци үшін – антиспаздықты.
- H кезде жұқтырған кезде.Пилори жою үшін антибактериалды препараттарды қолданды: кең спектрлі антибиотиктер, метронидазол, нитрофурандар.
Физиотерапия әдісі жедел симптомдар жойылғаннан кейін және ремиссия кезінде орынды. Созылмалы гастрит кезінде қолданылатын әдістерге электрофорез кіреді, фонофорез, EHF, бальнеотерапия.
Аутоиммунды гастриттің емі ерекше бөлінеді. Созылмалы гастритдің бұл түрін емдеу көбінесе ынталандыру міндеті болып табылады, шырышты секреторлық белсенділікті төмендетуден гөрі емес, заттар пайдаланылады, асқазан шырынын қышқылдандыру: сукцин және лимон қышқылы, С витамині және PP, көкөніс шырыны. Диета тағамдардан тұрады, қышқылдарға бай (мүкжидек, цитрус жемістер, кефир, қытырлақ). Бұл препараттар мен өнімдер, тұз қышқылының синтезін ынталандыру, азайған секрециямен бос асқазанда тамақтануға арналған, бірақ толық акхлоргидриямен емес.
Асқазан шырышты қабатындағы регенерация процестерін ынталандыру үшін маталар метаболизмін реттеу үшін препараттар тағайындалады (инозин, көкөніс және теңіз шырғанақ майы, стероидтер мен анаболиктер). Сондай-ақ, басқа түрдегі созылмалы гастрит сияқты, терапияда жазылған ферменттер, гастропротекторлар, ас қорыту пробиотиктерін жақсарту үшін қолданылады (есірткі және өнімдер, лакто-және бифидобактериялардың дақылдары бар). Аутоиммунды гастрит кезінде В12 дәрумені терапияға міндетті түрде қосылады, бірлескен мегабластикалық анемияны емдеуге арналған.
Клиникалық тексеру және болжау
Созылмалы гастриті бар науқастар жылына екі рет скринингтік тексеруден өтуі керек, өмір сүру сапасын жақсарту және емдеу шараларын уақтылы жүзеге асыру. Науқастар, қатерлі болу қаупі жоғары (аутоиммунды, атрофиялық гастрит, шырышты метаплазия және дисплазия), тұрақты түрде эндоскопиялық тексеруден өту керек.
Созылмалы гастрит кейіннен емдеу және емдеу өмір сүру сапасының айтарлықтай нашарлауына алып келмейді және оның ұзақтығын азайтады. Қолайсыз перспектива, егер шырышты атрофиясы байқалса. Созылмалы гастрит ауруы өмірге қауіпті болуы мүмкін.
Аутоиммунды гастрит келешегі зиянды анемияның дәрежесі бойынша анықталады. Ауыр анемиямен ауыратын науқастардың болжамдары қолайсыз, және өмір үшін қауіп бар. Сондай-ақ, бұл гастрит түрінде шырышты дисплазия жиі дамып, карциноидтар пайда болады.
Алдын алу
Созылмалы гастритдің алғашқы алдын-алу — бұл салауатты өмір салты. Дұрыс тамақтану дұрыс, темекі шегуден бас тарту және ішімдік ішу, NSAID тобының есірткіні мұқият пайдалану.
Екінші алдын алу шаралары — бұл асқынулардың дамуына жол бермеу үшін глицобактериялар мен дер кезінде емдеуді жою.
Источник